Via ferrata – dla kogo i gdzie? Sprzęt potrzebny do wspinaczki górskiej

Co to jest via ferrata?

Via ferrata to włoskie określenie szlaku turystycznego o podwyższonym poziomie trudności. Prowadzi on przez skaliste, eksponowane tereny górskie, a jego charakterystyczną cechą są stalowe liny, drabinki, klamry i stopnie ułatwiające przejście. Elementy te pełnią funkcję asekuracyjną – wspinacz przypina się do nich specjalną lonżą z absorberem energii, co zabezpiecza go w razie odpadnięcia. 

W języku polskim via ferrata tłumaczona jest jako żelazna perć lub żelazna droga. Pierwsze via ferraty powstały we włoskich Dolomitach na początku XX wieku, aby ułatwić żołnierzom przemieszczanie się w trudnym terenie górskim. Dziś są one popularne wśród turystów szukających większych wrażeń niż na zwykłych szlakach.

Dla kogo via ferrata – czy trzeba mieć doświadczenie?

Via ferrata jest przeznaczona dla osób, które mają już pewne doświadczenie w chodzeniu po górach i nie boją się ekspozycji. Nie jest wymagane ukończenie specjalistycznych kursów wspinaczkowych, jednak wskazane jest obycie z poruszaniem się w eksponowanym terenie. 

Przed wyruszeniem na via ferratę warto sprawdzić swoje umiejętności, np. przechodząc Orlą Perć w Tatrach. Pozwoli to ocenić sprawność i komfort psychiczny na szlaku ubezpieczonym łańcuchami. Dla osób początkujących polecane są łatwiejsze via ferraty np. w rejonie jeziora Garda we Włoszech.

Via ferrata – skala trudności

Przed wyprawą na via ferratę powinniśmy sprawdzić skalę trudności. Różni się w zależności od kraju, jednak najpopularniejsze są klasyfikacje stosowane we Włoszech, Austrii i Niemczech:

• włoska skala dzieli via ferraty na pięć poziomów trudności, od F (łatwe) do ED (ekstremalnie trudne), biorąc pod uwagę ogólne wyzwania trasy;
• austriacka skala Kurta Schalla używa oznaczeń literowych od A (łatwe) do F (powyżej ekstremalnie trudnych);
• niemiecka skala Eugena Hülsera stosuje oznaczenia od K1 (łatwe) do K6 (ekstremalnie trudne), uwzględniając rodzaj terenu, zabezpieczenia, wymagane umiejętności i sprzęt.

Niezależnie od skali, trudność via ferraty zależy od nachylenia ściany, ekspozycji, długości trudnych odcinków oraz ilości i rodzaju sztucznych ułatwień.

Sprzęt na via ferratę – co jest potrzebne?

Wybierając się na via ferratę, należy zadbać o odpowiedni sprzęt, który zapewni bezpieczeństwo i komfort podczas pokonywania trudnych, skalnych odcinków. Podstawowy zestaw do przejścia via ferraty składa się z uprzęży wspinaczkowej, lonży z absorberem energii i karabinkami, kasku wspinaczkowego oraz rękawic:

• uprząż wspinaczkowa to element wyposażenia, który umożliwia bezpieczne przypięcie się do stalowej liny poręczowej biegnącej wzdłuż trasy. Uprząż równomiernie rozkłada obciążenia na ciele i zabezpiecza przed upadkiem. Ważne, aby była dopasowana do sylwetki i wygodna, nie krępowała ruchów podczas wspinaczki;
• kolejnym kluczowym elementem zestawu via ferrata jest lonża z absorberem energii i karabinkami. Lonża to taśma lub lina z karabinkami na końcach, którą wpina się do liny stalowej. W razie odpadnięcia absorber energii zamortyzuje upadek, znacznie zmniejszając siłę uderzenia. Warto postawić na atestowany sprzęt renomowanych producentów;
• kask wspinaczkowy to obowiązkowe wyposażenie na via ferracie. Chroni głowę przed uderzeniami odłamków skalnych i w razie upadku. Powinien być lekki, wygodny i stabilnie trzymać się na głowie. Dobrze, jeśli ma regulację i skuteczną wentylację;
• rękawice ochronne zabezpieczają dłonie przed otarciami i skaleczeniami podczas chwytania stalowej liny i pokonywania skalnych chwytów. Najlepiej sprawdzają się rękawice skórzane lub z wytrzymałych materiałów syntetycznych, zapewniające dobrą przyczepność;
• istotny jest też dobór odpowiedniego obuwia – najlepiej sięgnąć po buty za kostkę, zapewniające dobrą przyczepność na skale i stabilność stopy. Sprawdzą się tu zarówno buty trekkingowe, jak i lekkie buty podejściowe używane przez wspinaczy. Podeszwa powinna być miękka i dobrze trzymać na małych stopniach.
• warto też zabrać plecak z zapasem wody, prowiantem i odzieżą dostosowaną do warunków pogodowych. Przydatne mogą być kijki trekkingowe, które odciążą stawy podczas podejść i zejść. Osoby noszące okulary powinny wyposażyć się w sznurek do ich podczepienia, aby nie spadły.

Początkujący mogą wypożyczyć podstawowy sprzęt w wypożyczalniach górskich. Przy regularnym chodzeniu warto zainwestować we własny ekwipunek, dobrany do indywidualnych potrzeb – można go kupić w sklepie Decathlon. Niezależnie od poziomu zaawansowania, przed wyruszeniem na via ferratę należy sprawdzić stan techniczny sprzętu i upewnić się, że potrafimy prawidłowo go używać. Warto też skorzystać z pomocy instruktora lub doświadczonej osoby podczas pierwszych przejść.

Gdzie znajdują się via ferraty?

Via ferraty dostępne są zarówno w Polsce, jak i za granicą. Bardzo popularne są na przykład słowackie via ferraty. Można tam zdobyć doświadczenie, które potrzebne jest, by wybrać się na trudniejsze, wysokogórskie szlaki.

Via ferraty w Polsce

W Polsce znajduje się tylko jedna via ferrata – w Kruczych Skałach w Szklarskiej Porębie. Nie jest ona jednak w pełni dostosowana do używania lonży. Podobny charakter ma Orla Perć w Tatrach, jednak tam do asekuracji służą łańcuchy, a nie typowa lina stalowa. Orla Perć jest dobrym sprawdzianem umiejętności przed wyruszeniem na via ferraty za granicą. Nie jest też uznawana za żelazną drogę.

Via ferraty za granicą

Najwięcej via ferrat znajduje się we Włoszech – w Dolomitach. Są one tam bardzo popularne i zróżnicowane pod względem trudności. Wiele z nich prowadzi do zabytkowych umocnień z czasów I wojny światowej. Via ferraty można znaleźć też w wielu innych krajach alpejskich: Austrii, Niemczech, Francji, Szwajcarii czy Słowenii. Ciekawą opcją są via ferraty w Czechach, blisko polskiej granicy. Znajdują się one m.in. w Górach Żytawskich i okolicach miasta Děčín.

Najwyższa via ferrata na świecie znajduje się na Borneo i prowadzi na wysokość 3776 m n.p.m. Natomiast za najpiękniejsze uchodzą via ferraty we Francji.

Zagrożenia związane z via ferratami

Choć via ferraty uchodzą za bezpieczniejsze od klasycznej wspinaczki, niosą ze sobą pewne zagrożenia. Głównym z nich jest wysoki współczynnik odpadnięcia – w razie utraty równowagi można polecieć kilka metrów w dół, obciążając mocno lonżę. Dlatego tak ważny jest absorber energii. Niebezpieczne mogą być też warunki pogodowe: deszcz, śnieg, lód czy burza. Pogarszają one przyczepność i zwiększają ryzyko poślizgnięcia. Zawsze należy sprawdzać prognozę przed wyruszeniem i mieć ze sobą ciepłe ubranie.

Zagrożeniem, zwłaszcza dla początkujących, może być też lęk wysokości i ekspozycja. Wiszące mosty czy pionowe ściany mogą wywoływać paraliżujący strach. Dlatego ważne jest stopniowe oswajanie się z takimi widokami.

Via ferrata to wysokogórska przygoda

Via ferraty to ciekawa forma aktywności górskiej, łącząca trekking ze wspinaczką. Dzięki stalowym ubezpieczeniom pozwalają one pokonywać trudne, skaliste odcinki osobom bez specjalistycznych umiejętności wspinaczkowych. Wymagają one jednak pewnego doświadczenia turystycznego, dobrej kondycji i odpowiedniego sprzętu.

Najwięcej via ferrat znajduje się w Alpach, zwłaszcza we włoskich Dolomitach. Są one też popularne w innych krajach europejskich. W Polsce jedynym szlakiem o zbliżonym charakterze jest Orla Perć w Tatrach. Via ferraty to świetna propozycja dla osób szukających górskich wyzwań i adrenaliny, jednak zawsze należy mieć na uwadze związane z nimi zagrożenia.

• Via Ferrata Mürren – przebieg i poziom trudności. Sprawdź, jak się przygotować!
• Via ferrata Skalka – położenie, stopień trudności, informacje praktyczne
• Via ferraty w Austrii – gdzie pojechać, jak się przygotować? Wyjaśniamy!
• Via ferrata – Szwajcaria. Trasy, sprzęt, przygotowanie
• Via ferraty w Polsce. Gdzie się znajdują, jak się przygotować?