Na skutek erupcji wulkanu lawa wydostaje się na zewnątrz, po czym zastyga, tworząc warstwę skalną. Góry nazywane wulkanicznymi są zbudowane właśnie z lawy, skał wulkanicznych i piroklastycznych oraz popiołów. Co ważne, również na terenie naszego kraju dochodziło do wybuchów wulkanów, jednak proces ten miał miejsce wiele milionów lat temu. Góry wulkaniczne mają najczęściej postać stożków, a także charakterystycznych kopuł z kraterowymi obniżeniami. Na lądzie rzadko spotyka się pasma gór wulkanicznych, są to zazwyczaj pojedyncze stożki lub małe zespoły. Odwrotnie na dnach oceanów, gdzie spotyka się łańcuchy gór wulkanicznych. Najbardziej znane są wulkaniczne góry Islandii oraz Kamczatki. Czy warto poznać efekt działalności wulkanicznej? Gdzie można znaleźć góry wulkaniczne w Polsce?
Proces powstawania gór
Za powstanie gór odpowiadają ruchy górotwórcze. Ich skutkiem jest wypiętrzenie jakiegoś obszaru. Przykładem ruchu górotwórczego może być zderzenie się płyt tektonicznych lub ich przemieszczanie się pod wpływem różnego rodzaju nacisków. Proces wypiętrzania, czyli tworzenia się łańcuchów górskich, trwa miliony lat – co więcej, nawet te rozpoczęte ponad 200 mln lat temu trwają do dziś. Wciąż prowadzone są badania mające na celu wyjaśnienie zjawiska tworzenia się gór. Jedna z teorii głosi, że jego początkiem było fałdowanie osadów z dna oceanu, czego przyczyną miało być przesuwanie się płyt kontynentalnych. Góry fałdowe to najczęściej występujące góry np. Alpy czy Karpaty. Z kolei na skutek innego procesu powstały góry zrębowe lub załomowe – zderzenia płyt mas skalnych powodują ich przesuwanie i pękanie. Góry wulkaniczne powstawały, gdy gorąca magma wydostawała się i zastygała na powierzchni ziemi. Po całkowitym ostygnięciu lawa tworzyła warstwę skalną.
Góry wulkaniczne w Polsce
Góry wulkaniczne można spotkać także na terenie Polski. Północny fragment Sudetów Zachodnich nazywany jest Krainą Wygasłych Wulkanów. Najwięcej form wulkanicznych znajduje się pomiędzy Jelenią Górą, Jaworem a Złotoryją. To właśnie w tym regionie znajdowały się podwodne wulkany. Jeśli więc masz ochotę na wyprawę śladami polskich wulkanów, koniecznie wybierz się w Góry Kaczawskie będące częścią Sudetów Zachodnich. Znajdziesz tam ślady aż trzech okresów działalności wulkanów, kiedy z kraterów wydobywały się na powierzchnię gorąca lawa, pyły i gazy wulkaniczne. Jednym ze znanych wygasłych wulkanów jest Ostrzyca Proboszczowicka o charakterystycznym kształcie (tzw. stożki wulkaniczne). To najwyższe wzniesienie w tym rejonie, które jest nekiem, czyli fragmentem komina wulkanicznego powstałym w wyniku procesu wietrzenia i erozji. Góra ta zyskała przydomek Śląskiej Fudżijamy, o czym zadecydowało podobieństwo do słynnego japońskiego wulkanu Fudżi.
Ślady działalności wulkanicznej w Polsce
Kraina Wygasłych Wulkanów to niezwykły zakątek na mapie Polski. To prawdziwy raj geologiczny, znaleźć tu można skały niespotykane nigdzie indziej w kraju. Choć jedną z większych atrakcji turystycznych stanowi opisana Ostrzyca (501 m n.p.m.), wędrowców przyciągają również Małe Organy Myśliborskie znajdujące się na terenie Parku Krajobrazowego Chełmy. Są one pozostałością po wulkanie, który uległ zniszczeniu na skutek działania naturalnych sił. Aby obejrzeć bazaltowe wzniesienie, należy wyruszyć czerwonym szlakiem z Myśliborza. Śladem po kominie wulkanicznym jest również Czartowska Skała, która wznosi się na wysokość 463 m n.p.m. i jest dziś idealnym punktem widokowym.
Jakie jeszcze efekty działania wulkanicznego można podziwiać?
Jeszcze innym przejawem wulkanizmu na terenie Polski jest Wilkołak, nazywany także Wilczą Górą (367 m n.p.m,). Wzniesienie jest fragmentem komina wulkanu aktywnego kilkanaście milionów lat temu. Przez komin magma była wyrzucana na powierzchnię ziemi. Ciekawą formacją są również organy Wielisławskie, powstałe na skutek zastygania magmy w kominie wulkanu. To barwne porfiry przypominające swym kształtem piszczałki organów.
Góry wulkaniczne w Europie i na świecie
Niekiedy góry wulkaniczne podlegają częściowemu zniszczeniu, co prowadzi do powstania tzw. kaldery, czyli zagłębienia, w którym mogą powstawać kolejne stożki wulkaniczne z kraterami. Przykłady takich formacji to Kilimandżaro i Mauna Loa. Wiele wysp to czynne wulkany – warto wymienić choćby góry występujące na Hawajach lub Vanuatu (na Oceanie Spokojnym), Reunion (na Oceanie Indyjskim) oraz Lanzarote czy Tristan da Cunha na Atlantyku. Góry wulkaniczne powstają na lądach w miejscu dawnej oraz aktualnej działalności wulkanów, ale także na granicach płyt litosfery czy nad plamami gorąca (Hawaje, Wyspy Kanaryjskie). Większość gór podmorskich to właśnie góry wulkaniczne – część z nich może wystawać nad powierzchnię wody, co ma miejsce w przypadku gór Islandii. Trzeci rodzaj gór wulkanicznych to te powstałe w procesie subdukcji, czyli wciągania lub wypychania jednej płyty litosferycznej przez drugą. Przykładem są Aleuty, Wyspy Kurylskie i Mariany.
Wyprawa śladem działalności wulkanów
Pozostałości po działalności wulkanów i niezwykły charakter formacji skalnych przyciągają turystów. Nic w tym dziwnego, gdy można podziwiać piękno gór wulkanicznych i widoków rozciągających się ze szczytów wzniesień. Na wyprawie przydadzą ci się wygodne buty, które umożliwią bezpieczne pokonywanie przeszkód. Zadbaj o wygodę i postaw na buty trekkingowe z wyższą cholewką. Jeśli nie masz odpowiedniego sprzętu, zajrzyj do sklepu Decathlon, który oferuje obuwie trekkingowe, a także odzież trekkingową, która może bardzo się przydać podczas wyprawy.
Aktywny wulkan w Europie?
Choć Europa jest raczej mało aktywnym wulkanicznie rejonem, również i na tym kontynencie można znaleźć przykłady działalności wulkanicznej – odnotowuje się aktywność kilkunastu wulkanów, z których większość należy do Islandii (Katla, Hekla). Kolejnym obszarem zagrożonym wybuchem wulkanu jest rejon Morza Śródziemnego z Wezuwiuszem, Etną, Stromboli i wulkanem Santoryn.
Powstanie góry to nic innego jak wypiętrzenie fragmentu skorupy ziemskiej na skutek działania różnych czynników (m.in. naprężenia litosfery wywołane działaniem sił tektonicznych, kolizje fragmentów płyt kontynentalnych). Choć na świecie dominują góry fałdowe (Alpy, Andy, Himalaje, Pireneje, Kordyliery), warto pamiętać, że obok nich znajdują się góry zrębowe (Wogezy, Góry Harz) i góry wulkaniczne. Wszystkie są niezwykłe na swój sposób, jako tworzące się przez wiele lat podczas skomplikowanych, złożonych procesów.
Może Cię także zainteresować:
- Góry zrębowe – Czym się wyróżniają i czy występują w Polsce?
- Okole – wygasły wulkan w Górach Kaczawskich
- Góry w Grecji – najważniejsze szczyty
- Góry Pieprzowe w Sandomierzu. Poznaj najstarsze góry w Polsce
- Błędne Skały w Górach Stołowych – labirynt, który trzeba zobaczyć
