Położenie i charakterystyka Chryszczatej
Chryszczata to szczyt o wysokości 997 m n.p.m., usytuowany w Bieszczadach, w paśmie Wołosania, zwanym również Wysokim Działem lub Wielkim Działem Etnograficznym. Na wierzchołku znajduje się betonowy obelisk osnowy geodezyjnej, pochodzący z czasów zaborów. Nazwa szczytu ma dwa możliwe źródła – może wywodzić się od łemkowskiej nazwy rośliny czworolist pospolity (chreszczate zilie) lub od skrzyżowania dróg (ukr. chrest – krzyż). Masyw Chryszczatej charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu, z licznymi dolinami i polanami. Stoki pokryte są gęstymi lasami bukowymi i jodłowymi, a na polanach można spotkać cenne gatunki roślin, takie jak goryczka trojeściowa czy dziewięćsił bezłodygowy. Szczyt oferuje panoramiczne widoki na okoliczne pasma górskie, w tym na Połoninę Wetlińską i Caryńską.
Rezerwat przyrody „Zwiezło” i Jeziorka Duszatyńskie
Na zachodnich stokach Chryszczatej, od 1957 roku, istnieje rezerwat przyrody nieożywionej „Zwiezło”. Obejmuje on swoim zasięgiem dwa malownicze jeziorka osuwiskowe, znane jako Jeziorka Duszatyńskie. Powstały one w wyniku osuwisk, które zablokowały odpływ wody z doliny potoku Duszatyńskiego. Jeziorka Duszatyńskie to unikatowy element krajobrazu Bieszczadów. Otoczone gęstym lasem, stanowią ostoję dla wielu gatunków zwierząt, w tym płazów i gadów. Wokół jeziorek prowadzi ścieżka przyrodnicza umożliwiająca poznanie lokalnej flory i fauny oraz procesów geologicznych, które doprowadziły do powstania tego niezwykłego miejsca.
Szlaki turystyczne i atrakcje w masywie Chryszczatej
Chryszczata to popularny cel wycieczek dla miłośników turystyki górskiej. Przez masyw przebiega kilka znakowanych szlaków umożliwiających poznanie walorów przyrodniczych i historycznych tego obszaru. Główny Szlak Beskidzki oznaczony kolorem czerwonym prowadzi z Duszatyna przez Jeziorka Duszatyńskie, Chryszczatą (997 m), Wołosań (1071 m) do Cisnej. Trasa oferuje malownicze widoki na okoliczne pasma górskie i pozwala zapoznać się z dziką przyrodą Bieszczadów.
Niebieski szlak turystyczny łączy Chryszczatą z Suliłą (759 m) i Pogarami (641 m), przecinając gęste lasy i odsłaniając panoramy na dolinę Osławy. Dla turystów zmierzających bezpośrednio na szczyt dostępna jest ścieżka dojściowa (SBN) z Rabego do bazy namiotowej pod Chryszczatą.
Jak się przygotować na wyprawę na Chryszczatą?
Przygotowanie do wyprawy na Chryszczatą wymaga odpowiedniego planowania i zaopatrzenia się w niezbędny sprzęt turystyczny. Niezbędne jest posiadanie wygodnych butów trekkingowych, które zapewnią komfort i stabilność na górskich szlakach. Niezbędny jest również plecak, w którym można zmieścić prowiant, wodę, mapy oraz dodatkową odzież. Warto zaopatrzyć się w kurtkę przeciwdeszczową oraz odzież warstwową, aby dostosować się do zmieniających się warunków pogodowych w górach.
Sklepy takie jak Decathlon oferują szeroki wybór sprzętu turystycznego, który z pewnością ułatwi przygotowania do wyprawy. Kijki trekkingowe mogą okazać się przydatne na stromych odcinkach szlaku, a kompas lub odbiornik GPS pomogą w orientacji w terenie. Przed wyruszeniem na szlak, warto sprawdzić prognozę pogody i poinformować bliskich o planowanej trasie oraz przewidywanym czasie powrotu, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo podczas wędrówki.
Historia i ślady przeszłości na Chryszczatej
Masyw Chryszczatej był areną ważnych wydarzeń historycznych, szczególnie w okresie I i II wojny światowej oraz w latach powojennych. Liczne pozostałości umocnień, rowów strzeleckich i bunkrów świadczą o strategicznym znaczeniu tego miejsca.
Podczas I wojny światowej, w latach 1914-1915, przez Chryszczatą dwukrotnie przeszedł front, a o panowanie nad tym obszarem toczyły zacięte walki wojska austriackie i rosyjskie. Szczególnie intensywne starcia miały miejsce w rejonie Wysokiego Działu. Po zakończeniu wojny, wzgórza Chryszczatej zostały dodatkowo umocnione przez polskich legionistów, w celu obrony przed Ukraińską Armią Halicką.
Chryszczata w okresie II wojny światowej i latach powojennych
W czasie II wojny światowej, do 20 września 1944 roku, wzgórza Chryszczatej stanowiły schronienie dla oddziału partyzanckiego dowodzonego przez Mikołaja Kunickiego. Pod koniec września 1944 roku, oddział Kunickiego przeprowadził przez Chryszczatą grupę uciekinierów z polskich wiosek w Bieszczadach, pokonując dwie linie niemieckich umocnień. Uciekinierzy, wśród których byli starcy, kobiety i dzieci, szukali schronienia przed atakami UPA.
W lipcu i sierpniu 1944 roku Chryszczata była wielokrotnie zdobywana przez polskich i radzieckich partyzantów, atakujących stacjonujące tu oddziały niemieckie, węgierskie i własowców. W latach 1945–1947, masyw stanowił bazę wypadową dla oddziałów UPA, dowodzonych przez Chrina i Stiacha. Dopiero latem 1947 roku, oddziały 34. pułku piechoty Wojska Polskiego, pod dowództwem pułkownika Jana Gerharda, zdołały całkowicie rozbić obozy UPA na Chryszczatej. Pamiątką po tych burzliwych wydarzeniach są liczne ślady na stokach góry – zarośnięte okopy, pozostałości uzbrojenia oraz trudno dostępne, zapomniane cmentarze wojskowe. Stanowią one niemych świadków dramatycznej historii tego miejsca i losów ludzi, którzy walczyli tu o swoje ideały.
Wędrówki po Bieszczadach, w tym na Chryszczatą, to doskonała okazja do obcowania z naturą i odkrywania uroków górskiego krajobrazu. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu każda wyprawa w te rejony będzie niezapomnianym przeżyciem.
Fot. Główne: Henryk Bielamowicz via Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Może Cię także zainteresować:
- Jeziorka Duszatyńskie – atrakcja przyrodnicza Bieszczadów
- Łysina – położenie w Beskidzie Wyspowym. Jakie szlaki prowadzą na szczyt?
- Przełęcz Łupkowska – granica między Beskidem Niskim a Karpatami
- Przełęcz Żebrak – jak wygląda dojście?
- Otryt – masyw górski w Bieszczadach Zachodnich
