Lodospady – czym są i gdzie można je zobaczyć w Polsce?

Co warto wiedzieć o lodospadach?

Lodospady to formacje lodowe powstające na skutek zamarzania wody na stromych progach skalnych. Zjawisko to najczęściej dotyczy wodospadów, ale lodowe struktury mogą tworzyć się również na dowolnych ścianach, po których sezonowo lub stale sączy się woda. Kluczowym czynnikiem jest utrzymująca się przez dłuższy czas ujemna temperatura, która pozwala na stopniowe narastanie lodu, warstwa po warstwie. W ten sposób powstają imponujące, często kilkudziesięciometrowe, lodowe kolumny, sople i kurtyny. To właśnie te zamarznięte cieki wodne, a nie spękane części lodowca, są w potocznym rozumieniu i terminologii wspinaczkowej nazywane lodospadami.

Lodospady fascynują nie tylko swoją monumentalną formą, ale także niezwykłą paletą barw. Lód, w zależności od stopnia napowietrzenia i zawartych w nim minerałów, może przybierać odcienie od krystalicznie przezroczystego, przez mlecznobiały, aż po intensywnie błękitny lub nawet zielonkawy. Gra światła na lodowych kryształach dodatkowo potęguje wizualne doznania, zwłaszcza o wschodzie lub zachodzie słońca. Kształty, jakie przybierają, są praktycznie nieograniczone – od gładkich, pionowych ścian, po fantazyjne, rzeźbione przez wodę i wiatr draperie oraz przypominające kalafiory nawisy lodowe.

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech lodospadów jest ich efemeryczność. To formacje w pełni uzależnione od warunków pogodowych, co oznacza, że ich istnienie jest tymczasowe. Wystarczy kilka cieplejszych dni, aby lodowa struktura zaczęła topnieć, zmieniać swój kształt, a nawet całkowicie zniknąć lub runąć. Z tego powodu bezpieczeństwo w ich pobliżu jest absolutnym priorytetem. Warunki do oglądania, a tym bardziej do wspinaczki, mogą zmienić się diametralnie w ciągu zaledwie kilku godzin. Każdy sezon zimowy przynosi więc nieco inne lodospady, a nawet te same formacje w kolejnych latach rzadko kiedy są identyczne.

Główne lokalizacje lodospadów w Polsce

W Polsce lodospady można podziwiać w kilku regionach górskich: 

• ich największa koncentracja i najbardziej spektakularne formy występują w Tatrach. To właśnie Tatry, zarówno po polskiej, jak i słowackiej stronie, stanowią mekkę dla miłośników wspinaczki lodowej i fotografów zimowych krajobrazów;
• piękne, choć zazwyczaj mniejsze, lodospady tworzą się również w Karkonoszach, na przykład na zamarzających kaskadach Dzikiego Wodospadu czy Wodospadu Kamieńczyka;
• unikalnym i coraz bardziej popularnym miejscem jest także Rudawka Rymanowska, leżąca na pograniczu Beskidu Niskiego i Bieszczad, gdzie lodowe kurtyny tworzą się na fliszowych ścianach skalnych.

Lodospady w Tatrach – przewodnik po dolinach

Tatry, dzięki swojej wysokości, rzeźbie terenu i surowemu klimatowi, oferują najlepsze warunki do powstawania lodospadów. To tutaj znajdują się najwyższe i najtrudniejsze technicznie lodowe drogi wspinaczkowe w kraju. Najsłynniejszym rejonem, łatwo dostępnym także od polskiej strony, jest słowacka Dolina Białej Wody, gdzie na niewielkim obszarze znajduje się kilkanaście lodospadów o różnym stopniu trudności. Po polskiej stronie Tatr zjawiskowe formacje lodowe można obserwować między innymi w Dolinie Kościeliskiej, Dolinie Chochołowskiej, gdzie zamarzają liczne potoki, tworząc zimą bajkowy krajobraz.

Prawdziwymi perłami są jednak zamarznięte wersje słynnych wodospadów. Wodogrzmoty Mickiewicza, dostępne tuż przy drodze do Morskiego Oka, zimą zmieniają się w potężne lodowe sople i kolumny. Jeszcze bardziej imponująca jest Wielka Siklawa w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, która po zamarznięciu staje się jednym z największych lodospadów w polskich Tatrach, stanowiąc poważne wyzwanie wspinaczkowe i niezapomniany widok.

Lodospady w Rudawce Rymanowskiej – mniej znane perełki

Daleko od tatrzańskich szczytów, w Rudawce Rymanowskiej, na pograniczu Beskidu Niskiego i Pogórza Bukowskiego, znajduje się jedno z najbardziej malowniczych i dostępnych miejsc do podziwiania lodospadów w Polsce. Tutejsze lodospady nie tworzą się na strumieniach, lecz na ścianie odsłonięcia skalnego w przełomie rzeki Wisłok. Woda, przesączająca się przez warstwy piaskowca, zamarza, tworząc szeroką na kilkadziesiąt i wysoką na kilkanaście metrów lodową kurtynę. To zjawisko przyciąga co roku tłumy turystów i fotografów, oferując bajkowy krajobraz bez konieczności długiej i męczącej górskiej wędrówki.

Urok lodospadów w Rudawce Rymanowskiej polega na ich wyjątkowej scenerii i łatwej dostępności. Dojście do głównej ściany lodowej od parkingu zajmuje zaledwie kilkanaście minut spacerem wzdłuż rzeki. Lodowe nacieki tworzą się w kilku miejscach, a największy z nich prezentuje się niczym lodowy pałac z licznymi soplami, filarami i draperiami. Miejsce to jest szczególnie fotogeniczne, a bliskość uzdrowiska Rymanów-Zdrój sprawia, że jest to doskonały cel krótkiej, zimowej wycieczki dla całych rodzin. W przeciwieństwie do tatrzańskich lodospadów te w Rudawce nie są typowym celem wspinaczkowym, a raczej atrakcją krajobrazową.

Lodospady w Karkonoszach i innych pasmach górskich

Karkonosze, najwyższe pasmo Sudetów, również oferują zimą możliwość obserwacji lodospadów. Najbardziej znanym przykładem jest Wodospad Kamieńczyka w okolicach Szklarskiej Poręby, który zimą potrafi zamarznąć, tworząc spektakularny lodowy lej w głębokim wąwozie. Innym popularnym miejscem jest Dziki Wodospad w Karpaczu, który, choć mniejszy, także przybiera malownicze lodowe formy. Te sudeckie lodospady, dzięki dobrze rozwiniętej infrastrukturze turystycznej i bliskości popularnych kurortów, są łatwo dostępne dla szerokiego grona turystów. Stanowią one doskonałą atrakcję uzupełniającą zimowy pobyt w tej części polskich gór.

Chociaż Tatry, Karkonosze i Rudawka Rymanowska to najpopularniejsze lokalizacje, warto pamiętać, że przy sprzyjających warunkach pogodowych mniejsze lodospady mogą tworzyć się w wielu innych pasmach górskich. Przykładem jest rejon Jawora, gdzie na majestatycznych wapiennych ścianach powstają takie formacje jak Lodospad Mrożka czy Lodospad Słowatego, przyciągające wspinaczy. Również w innych rejonach Beskidów, na stromych, zacienionych stokach o północnej wystawie, można czasami natknąć się na mniejsze, zamarznięte cieki wodne. Odkrywanie tych mniej znanych, efemerycznych zjawisk może być satysfakcjonującą częścią zimowej eksploracji gór.

Zimowe wędrówki po górach – sprzęt i przygotowanie

Planowanie zimowej wyprawy w góry wymaga szczególnej staranności i odpowiedniego wyposażenia, które zapewni bezpieczeństwo w surowych warunkach:

• podstawą jest ubiór warstwowy, tzw. na cebulkę, składający się z bielizny termoaktywnej, warstwy ocieplającej (np. polar lub softshell) oraz zewnętrznej kurtki i spodni z membraną chroniącą przed wiatrem i wilgocią;
• niezbędne są także solidne, zaimpregnowane buty trekkingowe z twardą podeszwą, a na oblodzonych szlakach raki lub raczki, które zapobiegają poślizgnięciom;
• w zależności od trudności trasy kluczowym elementem ekwipunku może okazać się czekan, przydatny do asekuracji i hamowania ewentualnych upadków na stromych zboczach;
• w plecaku nie może zabraknąć również czołówki, mapy, kompasu lub GPS, apteczki oraz termosu z gorącym napojem. 

Większość z wymienionych wyżej elementów kupisz na przykład w sklepie sportowym Decathlon. Przed wyruszeniem należy bezwzględnie sprawdzić prognozę pogody oraz komunikat lawinowy wydawany przez TOPR lub GOPR.

• Wspinaczka lodowa tylko dla odważnych – poznaj podstawy
• Góry zrębowe – Czym się wyróżniają i czy występują w Polsce?
• Wodospad Wilczki w Międzygórzu. Atrakcja Sudetów
• Wodospad Czartów Młyn – atrakcja Bieszczad
• Dolina Bolechowicka – położenie, szlaki turystyczne, dojazd